Lịch sử phát triển nghề truyền thống:
Theo dòng lịch sử, nghề mây tre đan truyền thống đã tồn tại và phát triển hơn 400 năm. Làng Phú Vinh được hình thành từ năm 1700, với tên gọi ban đầu là làng Phú Hoa Trang (Trời phú cho dân có bàn tay lụa), vì người dân nơi đây có bàn tay khéo léo, điệu nghệ, giỏi đan lát mây tre.
Và cứ thế, theo nghề “cha truyền con nối”, những đứa trẻ làng Phú Vinh lớn lên đã gắn bó với cây mây, cây tre, nắm lòng bàn tay các thuộc tính của từng cây tre, từng sợi mây. Dần dần, mây tre đan đã phát triển trở thành nghề truyền thống của làng Phú Vinh. Những người thợ lành nghề càng ngày càng tạo ra nhiều các sản phẩm mây tre đan đẹp mắt, tinh xảo, đa dạng về mẫu mã, chủng loại.
Hiện trạng sản xuất, mô hình sản xuất:
Làng nghề mây tre đan Phú Vinh không chỉ đáp ứng nhu cầu sản phẩm trong nước mà còn tiến đến các thị trường khó tính trên thế giới. Lượng hàng xuất khẩu ra các nước Trung Quốc, Nhật và một số nước Châu Âu chiếm đến 60% tổng sản phẩm, còn trong nước là 40%.
Sản phẩm truyền thống:
Trước đây, đồ mây tre đan Phú Vinh sản xuất chủ yếu là để phục vụ cho cuộc sống hàng ngày như: Thúng mủng, dần, sàng, túi, hộp ... Ngày nay, làng có nhiều mẫu mã, chủng loại đòi hỏi kỹ thuật cao như tranh chân dung, phong cảnh, hoành phi câu đối, chim thú hay sản phẩm gốm sứ quấn mây, các đồ dùng trang trí nội thất như: chao đèn, rèm cửa...
Sợi nan lúc thì chẻ thành từng ống tròn, lúc chẻ thành 7 hoặc 9 nan mỏng
Mây sau khi chuốt được phơi ngoài nắng cho thật khô, để nước trong sợi mây thoát hết ra ngoài.
Nhiều hộ gia đình cùng tham gia sản xuất
Sản phẩm nghề của làng có kỹ thuật cao
Sản phẩm hiện đại:
Mây, tre không chỉ có tính dẻo dai dễ tạo hình mà còn rất bền, theo nghệ nhân Hoàng Văn Hạnh các sản phẩm mây tre đan nếu biết giữ tuổi thọ của sản phẩm có thể trên cả tuổi thọ con người. Anh cũng cho rằng: Mây, tre không chỉ là nguyên liệu ứng dụng trong trang trí, nội thất, thời trang, vật dụng đời sống,… mà còn có thể sử dụng trong thiết kế công trình nhà ở.
Sản phẩm có tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao
Sản phẩm mây tre đan khi kết hợp với ánh sáng lấy tạo hình thân cây luồng
Tác phẩm mây tre đan tạo hình 3D
Lồng đèn nội thất hiện đại
Tranh nghệ thuật
Kỹ thuật chế biến:
Gồm 2 công đoạn: Phơi sấy và chẻ mây. Mây được đem ra chẻ thành các nan mỏng, người thợ sẽ tùy theo từng sản phẩm mà lựa chọn cách chẻ nan riêng. Các nan được đem chuốt để bóng và mượt mà hơn; sau đó chúng được phơi khô, ngâm nước, đem sấy thêm một lần nữa để sợi mây có độ dẻo cao.
Để sản xuất sản phẩm phải trải qua nhiều bước, từ khâu chọn mua, xử lý nguyên liệu, đến chế tác sản phẩm. Nguyên liệu mua về được phơi tái. Sau đó cho vào bể ngâm hoá chất khoảng 10 ngày để chống mối mọt. Sau đó vớt tre ra để nghiến mấu, cạo vỏ, dùng giấy giáp đánh bóng và phơi tre khô.
Công đoạn tiếp theo là đưa tre vào lò, dùng rơm, rạ hoặc lá tre để hun lấy mầu, sản phẩm có mầu nâu tây hay nâu đen, là do yêu cầu của khách hàng. Sau khi hun lấy mầu, đưa tre ra khỏi lò để nguội và đưa lên uốn thẳng. Bước vào công đoạn đóng đồ, những người thợ cả chọn nguyên vật liệu để cắt ra các mặt hàng sao cho phù hợp những sản phẩm được ra đời. Màu sắc của sản phẩm có nhiều loại, có thể là từ màu nguyên thuỷ của mây hun hay được hỗ trợ qua cách pha chế sơn PU.
Lẩy mấu là công đoạn đầu tiên của chế biến mây. Cây mây dù dài hay ngắn cũng chỉ cắt mỗi đoạn 3m, nắn cho đoạn mây thẳng rồi mới lẩy mấu. Chẻ mây là công việc công phu, đòi hỏi tay nghề khá cao. Cây mây thường có các đốt không đều nhau, bởi thế, khi chẻ cần chú ý điều khiển thật khéo sao cho các phần to và nhỏ phải đều nhau.Yêu cầu chủ yếu của việc chẻ mây là các sợi mỗi loại phải thật đều. Loại sợi to để đan cạp các sản phẩm thường. Loại sợi nhỏ dùng để làm những loại hàng quý, hay để tạo các loại hoa cầu kỳ... Kỹ thuật chẻ lẻ khi làm nan sợi tre, mây của ta chính là một sáng tạo quý báu. Tùy thanh tre, cây mây to, nhỏ mà quyết định chẻ chẵn hay chẻ lẻ. Để tạo một cỡ sợi mây, nếu chẻ cây mây nhỏ làm tư, làm sáu thì chẻ cây to hơn làm bảy hoặc chín sợi.
Các nan sau khi chẻ được đem chuốt để có những sợi mây mượt mà, phẳng bóng, sau đó được phơi ngoài nắng cho thật khô, để nước trong sợi mây thoát hết ra ngoài. Để cho sản phẩm có độ đa dạng về màu sắc, sau khi sấy các sợi mây sẽ được nhúng vào các chậu lá cây sòi băm nhỏ đã được nấu sôi. Đây là cách tạo màu hoàn toàn tự nhiên, không hóa chất giúp cho sản phẩm mây tre đan của Phú Vinh không gây hại cho sức khỏe người sử dụng và có độ bền màu cao tới 30-40 năm.
Không gian hoạt động nghề:
Theo cấu trúc làng xã truyền thống, các hoạt động du lịch chủ yếu tập trung tại các hộ và xưởng sản xuất nghề là chính. Thôn Phú Vinh đã xây dựng nhà trưng bày các sản phẩm mây tre đan, mở cửa đón tiếp khi có đoàn tham quan và sơ đồ hóa các điểm tham quan khu lịch trên địa bàn như: vị trí nhà các nghê nhân, điểm nhà cả, cổng cổ, chùa, cây cô thụ…để phục vụ du khách tham quan. Tuy nhiên, các điểm tham quan không có gì đặc sắc, chưa thực sự mang đến cho du khách cảm xúc của một làng nghề truyền thống.
Hạ tầng, môi trường chưa được đầu tư: ngoài đường trục chính được đổ nhựa, trục thôn đổ bê tông thì các con ngỏ chỉ rải đá sỏi, trời mưa khó di chuyển. Bãi đỗ xe cho du khách hiện tại là sân thể thao thôn, tuy nhiên địa điểm này chưa được nâng cấp dẫn đến thương xuyên bị lầy lội.
Phú Vinh đã bị tác động của quá trình đô thị hóa. Cảnh quan, kiến trúc làng nhìn chung đã bị biến đổi theo hướng tiêu cực, cổng làng không có, ao làng dân bị lấp gần hết, không có không gian để trưng bày sản phẩm... Nhiều nhà ở cao tầng mọc lên, hàng rào tường bê tông đồ sộ phá vỡ không gian kiến trúc cảnh quan của làng xã truyền thống.
