"Cây đa, giếng nước, mái chùa” tự bao giờ đã trở thành kí ức thân thuộc với mỗi người con đất Việt khi nghĩ về quê hương xứ sở. Nếu như cây đa có Thần, mái chùa có Phật thì giếng nước là hồn quê, là nơi trữ nước – tinh khí của đất trời, là biểu tượng cho sự sinh sôi vững bền…

Trong thời gian qua, nhiều đồ án quy hoạch nông thôn mới (vùng đồng bằng Bắc Bộ) đã được phê duyệt. Tuy nhiên do những điều kiện về kinh phí và những hạn chế về mục tiêu ngắn hạn, trong bối cảnh nông thôn chưa có những thay đổi rõ nét về phương thức sản xuất nên các đồ án cơ bản đề xuất ở mức độ nâng cấp hiện trạng hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật hiện có. Trong các mục tiêu mà đồ án hướng tới đạt được, mục tiêu xây dựng hạ tầng kỹ thuật và môi trường bền vững vẫn là khó đạt nhất, còn thiếu tính khả thi và một định hướng cho tầm nhìn xa. Có thể thấy đây là sự lúng túng từ lý luận dẫn đến các nhà tư vấn thiếu các cơ sở về định hướng, mục tiêu và những nguyên tắc thống nhất để quy hoạch xây dựng nông thôn mới.

Di sản kiến trúc và cảnh quan nông nghiệp, nông thôn, trường hợp nghiên cứu xã Trường Yên, tỉnh Ninh Bình cần được đánh giá trên góc độ khu vực làng và hộ ở. Các yếu tố cần được đánh giá là kiến trúc công trình tôn giáo tín ngưỡng, công trình nhà ở, công trình công cộng truyền thống. Về cảnh quan cần đánh giá cả trên phạm vi đồng ruộng ngoài làng, cảnh quan tự nhiên và cảnh quan bên trong làng. Việc đánh giá giá trị dựa trên cả yếu tố lịch sử và phương pháp bảo tồn phù hợp. Việc đánh giá cũng dựa trên góc nhìn khả năng thiết lập tối đa các sản phẩm du lịch để có thể tạo lập mô hình Làng du lịch – Di sản cho xã Trường Yên.

Bài báo nghiên cứu nhận diện hệ thống Hạ tầng xanh tại các huyện của Hà Nội hiện nay đã được thiết lập như thế nào, quan tâm đến sự kết nối với tự nhiên, mục tiêu đảm bảo yêu cầu môi trường sinh thái, đa dạng sinh học, cảnh quan không chỉ trong các điểm dân cư mà còn trong cả các khu vực sản xuất nông nghiệp và tự nhiên khác trong toàn huyện. Nhận diện những thiếu sót, khoảng trống trong quản lý phát triển qua các đồ án quy hoạch xây dựng vùng huyện. Từ đó đề xuất các định hướng để thiết lập hệ thống Hạ tầng xanh hoàn chỉnh hơn trong vùng huyện giai đoạn tới.

Công nghiệp hóa và Hiện đại hóa nông thôn cùng quá trình Đô thị hóa đang dần làm thay đổi chất lượng cuộc sống và hình ảnh các vùng nông thôn của Việt Nam. Bên cạnh những thành tựu phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống vật chất của người dân tại các làng xã, sự phát triển này cũng đem lại nhiều thách thực mới đối với môi trường sống, đặc biệt là hệ thống hạ tầng kỹ thuật nông thôn. Hạ tầng cảnh quan (Landscape Infrastructure) là thuật ngữ mới xuất hiện từ những năm đầu của thế kỷ XXI, một phương pháp tiếp cận mới nhằm hoạch định chiến lược cho các hệ thống cơ sở hạ tầng đa năng bền vững về kinh tế và môi trường, đảo ngược tình trạng phát triển hạ tầng kỹ thuật và tái tạo các nguồn tài nguyên thiên nhiên vô giá. Đây là phương pháp mở rộng các tham số hiệu suất của cảnh quan được thiết kế thành hệ thống hiệu suất cao, đa chức năng, bao gồm cả những hệ thống ban đầu được gán cho cơ sở hạ tầng truyền thống. Chính vì vậy, hạ tầng cảnh quan có thể trở thành giải pháp tối ưu cho hạ tầng kỹ thuật nông thôn theo hướng sinh thái và phát triển bền vững; đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, bảo tồn và phát huy giá trị truyền thống trong xây dựng hạ tầng kỹ thuật và thích ứng với những điều kiện mới do hiện tượng biến đổi khí hậu toàn cầu gây ra.

Bài báo nhận diện các khía cạnh đứt gãy điển hình trong kết nối hạ tầng xanh (HTX) của làng xã truyền thống qua ba trường hợp nghiên cứu tại ba xã tại vùng Đồng bằng sông Hồng (ĐBSH) và có sự so sánh, đánh giá với giải pháp của các đồ án quy hoạch xây dựng nông thôn thời gian qua. Từ đó thấy được những vấn đề còn hạn chế và kiến nghị một số định hướng giải pháp quy hoạch phù hợp hơn theo hướng tái thiết lập kết nối trong hệ thống hạ tầng xanh mới một cách toàn diện hơn trên khía cạnh hạ tầng kỹ thuật, tổ chức không gian, công nghệ môi trường và cảnh quan để tạo lập sự phát triển bền vững cho khu vực nông thôn trong bối cảnh nhiều thách thức chuyển đổi về kinh tế-xã hội trong tương lai. 

Khác với hành lang xanh tại các thành phố khác trên thế giới, hành lang xanh Hà Nội chứa đựng nhiều khu dân cư sẵn có và các dự án phát triển đã được phê duyệt, dẫn đến sự chuyển đổi đất đai. Vì vậy, bài viết có hai mục tiêu, bao gồm (1) đánh giá khả năng cân bằng sinh khối của hành lang xanh Hà Nội trên quy mô toàn thành phố và (2) đánh giá sự biến đổi khả năng cân bằng sinh khối qua các năm do quá trình chuyển đổi của thành phố.

Đánh giá thực trạng là một cơ sở khoa học quan trọng để có thể đưa ra các giải pháp. Đối với công tác quản lý quy hoạch, việc đánh giá thực trạng càng quan trọng bởi nó phản ánh những kết quả của công tác quản lý quy hoạch đã thực hiện, cũng phản ánh những thách thức, các vấn đề mới sẽ phải giải quyết.

Làng xã truyền thống của Việt Nam mà tiêu biểu là các làng xã vùng Đồng Bằng sông Hồng (ĐBSH) chứa đựng nhiều giá trị di sản quý giá. Trong đó ngoài các công trình kiến trúc lớn như Đình, Chùa, Miếu… phải kể đến các di sản dạng cấu trúc làng, cây xanh, cảnh quan và các công trình kiến trúc phục vụ cộng đồng, của người dân như giếng làng, ao làng, cổng làng, cổng xóm, điếm, quán, nhà cổ…hòa quyện với văn hóa cộng đồng, tạo nên không gian đặc sắc của làng Việt.

Làng nghề vùng ven Hà Nội cũng như nhiều làng nghề khác ở Việt Nam đã tồn tại từ lâu đời. Chúng vẫn được nhìn nhận dưới góc độ giá trị về nghề truyền thống, cần được bảo tồn như một giá trị văn hóa của dân tộc.

Việc thiết lập mối quan hệ đô thị- nông thôn ngoại thành luôn đặt ra các vấn đề mà dường như các lời giải hiện hữu vẫn chưa được thỏa đáng. Tại đây những mặt trái của quá trình đô thị hóa về dịch cư, chuyển đổi nghề, sự bất lực trong kiểm soát chuyển dịch đất đai, ô nhiễm làng nghề, sự kiểm soát không gian và kiến trúc…vẫn đang là một thách thức không nhỏ đối với các nhà quy hoạch và hoạch định chính sách. 

Trong 20 năm gần đây (từ 1986 đến 2006), tốc độ đô thị hóa ở nước ta tăng từ 22% đến 27%. Chỉ tăng khoảng 5% tức là mới có thêm khoảng 4 triệu dân đô thị hình thành. Những biển động của vùng nông thôn hiện nay thực tế là rất sâu rộng vượt xa nhiều phạm vi quy mô dân cư đó.

Văn hóa bản địa là những giá trị văn hóa đã được đúc kết tại chính nơi mà cộng đồng sinh sống. Vì nó có tính địa điểm rõ rệt, đôi khi có những giá trị rất riêng trong một khu vực nhỏ như một tỉnh, huyện thậm chí là xã chứ không phải chỉ là văn hóa vùng, miền nên đối với kiến trúc, nó đặc biệt có ý nghĩa nếu chúng ta hiểu biết, cảm nhận, biết học hỏi một cách thực sự.  

Đường Lâm - Cái tên nghe lạ mà quen, quen mà lạ. Chỉ cách trung tâm thủ đô chưa đầy 50km nhưng không phải ai cũng đã có dịp ghé thăm nơi này. Có quen cũng chỉ là vì hay nghe trên báo đài nói đến như một làng cổ đặc trưng còn sót lại của Việt Nam.

Thời gian qua, cùng với sự phát triển của đất nước, đô thị mở rộng, nông thôn mới được xây dựng, đời sống nhân dân được nâng cao thì chính sự phát triển đó cũng đã cuốn đi nhiều giá trị di sản văn hóa vô giá mà các thế hệ cha ông đã để lại cho chúng ta.
Trong sự lúng túng, chậm chễ, hoạt động chưa hiệu quả của công tác bảo tồn có một phần lỗi từ sự thiếu vắng các cơ sở lý luận, mà trong đó lý luận về nhận diện giá trị di sản tại Việt Nam là một trong những lý luận quan trọng, là cơ sở để có các giải pháp bảo tồn đúng đắn, thực sự chưa được quan tâm nghiên cứu và xây dựng một cách có bài bản.  

Bảo tồn di sản luôn là một lĩnh vực phức tạp, dù đã có lịch sử nghiên cứu và thực hiện nhiều năm nhưng những tranh luận về cách thức tiến hành bảo tồn vẫn chưa bao giờ kết thúc. 

Thành phố (TP) Hà Nội đang có dự kiến về việc điều chỉnh Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô theo định hướng quy hoạch vùng huyện Đông Anh, Sóc Sơn, Mê Linh thành TP. Như vậy, cùng với đô thị Thủ Đức thuộc TP HCM đã được phê duyệt trở thành TP năm 2020, tiến tới Hà Nội cũng có thể sẽ có mô hình "TP trong TP". Vấn đề này đang được sự quan tâm của cả các nhà chuyên môn và xã hội về khái niệm, tính khả thi cũng như các vấn đề nội hàm quy hoạch. Bài viết này xin chia sẻ một số quan điểm về lý luận và thực tiễn của mô hình này.