Tổng hợp các giá trị văn hóa, lịch sử của làng Chuông
Làng Chuông có một phần phát triển ngoài đê tả Đáy, phần lớn trong đê. Chứng tỏ đây là làng có lịch sử hình thành lâu đời. Có thể làng hình thành trước rồi mới có đê. Làng nằm ven sông, có chợ Chuông là chợ vùng, có cả ngày hội chợ. Chứng tỏ đây đã từng là đầu mối giao thông trên bến dưới thuyền, đi lại thuận lợi.
Làng Chuông có quần thể công trình kiến trúc chợ, đình, chùa và giếng làng liên kết không gian với nhau đặc sắc.
Giếng làng Chuông là giếng rộng, đường kính 10-17m, còn tới 9 giếng. Không gian xung quanh ao rộng rãi vừa để lấy nước vừa để làm không gian sinh hoạt, làm nghề. Hình ảnh người dân thường cùng nhau làm nón, phơi lá xung quanh giếng làng đã trở thành hình ảnh rất đặc trưng của cuộc sống sinh hoạt ở làng Việt. Sự chia sẻ trong công việc, truyện trò bên ao làng, không gian giếng làng Chuông thể hiện làng còn lưu giữ được tập tục truyền thống sinh hoạt cộng đồng cao.
Kiểu đào giếng miệng rộng tại làng Chuông là đặc trưng cho cách đào giếng ở vùng đồng bằng thấp tại Hà Tây cũ. Chứng tỏ một văn hóa sử dụng nước mặt, nước ngầm tầng nông, gìn giữ nguồn nước sạch trong nhiều năm. Hệ thống ao hồ, mương xung quanh làng còn nhiều cùng với giếng thể hiện văn hóa dùng yếu tố nước trong sinh hoạt, tôn nền, tạo hệ sinh thái…rõ nét.
Làng Chuông nổi tiếng với nghề làm nón lá. Nón lá làng Chuông có thể phát triển trở thành thương hiệu du lịch về văn hóa nón lá của vùng ĐBSH cùng với văn hóa trang phục áo dài, trở thành hình ảnh biểu trưng về người Việt vùng ĐBSH.
Hệ thống nhà ở truyền thống, nhà thờ họ còn khá nhiều, rất cần được gìn giữ. Kiến trúc nhà thờ họ khá lớn, là nơi thể hiện sức mạnh của mối quan hệ huyết thống ở làng.
Hệ thống văn bản, thư tịch trong làng phong phú, cần được nghiên cứu tiếp để hiểu rõ hơn về phong tục, tập quán và quá trình phát triển của làng.
Thách thức
Nghề là nón làng Chuông đang chịu thách thức về việc duy trì, quy mô sản xuất hạn chế. Rất cần có giải pháp tôn vinh giá trị nón lá, không chỉ ở khía cạnh công năng mà đó là giá trị văn hóa tinh thần, mang tính biểu tượng của làng Việt. Nghề nón làng Chuông phải được duy trì. Cần đầu tư để phát triển du lịch làng nghề.
Các giếng làng đều bị ô nhiễm, không sử dụng được. Hệ thống mặt nước cần được cải tạo, giữ gìn tính liên kết, có hệ thống thu gom nước thải tốt, tạo mặt nước giếng làng trong sạch trở lại.
PGS.TS. Phạm Hùng Cường
