Nhìn chung, Làng Phù Ủng có hệ thống di sản truyền thống lớn như: Đền thờ Phạm Ngũ Lão cùng quần thể các cụm công trình di tích khác như Lăng cụ Phạm Tiên Công, Đền thờ Nhũ Mẫu, Lăng Vũ Hồng Lượng, Đền thờ Công chúa Tĩnh Huệ, Đình Kim Lũ, Chùa Tứ Ân … và các di tích cảnh quan lịch sử như ao, đền có phong cảnh tuyệt đẹp.

Bên cạnh đó là một số các công trình tôn giáo có giá trị kiến trúc đặc biệt như Chùa Tứ Ân, Chùa Cảm Ân…

 

Bản đồ tổng hợp hiện trạng xã Phù Ủng

 

 

Trong làng có hệ thống di tích lịch sử - văn hoá đền Phù Ủng. Đây là nơi thờ Tướng quân Phạm Ngũ Lão, người có công lao lớn đối với dân làng và đất nước. Khu di tích đền Phù Ủng gồm nhiều công trình kiến trúc có giá trị lịch sử và nghệ thuật: Đền thờ Phạm Ngũ Lão, đền Mẫu (thờ mẹ Phạm Ngũ Lão), lăng Phạm Tiên Công (thờ cha Phạm Ngũ Lão), lăng Vũ Hồng Lượng, chùa Cảm Ân, Phủ Chúa, Khuê Văn Các... và nhiều cảnh quan phụ cận khác có liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Tướng quân Phạm Ngũ Lão. Năm 1988, đền được công nhận là di tích lịch sử - văn hoá cấp quốc gia. Đây là niềm tự hào của dân làng Phù Ủng bao thế hệ nay.

Khu di tích Phù Ủng là một quần thể kiến trúc có qui mô rộng lớn bao gồm phần chính là đền thờ Phạm Ngũ Lão và nhiều công trình kiến trúc phụ trợ hợp thành. Di tích có địa thế phân bố rải rác, xen kẽ với khu dân cư và chạy dọc theo trục đường của làng.

Theo thuyết phong thủy, cụm di tích đền Phù Ủng tọa lạc trên khu đất đầu rồng (dân gian tương truyền: đền nằm cạnh dòng sông Cửu Yên uốn lượn như một con rồng uốn khúc, mà đầu rồng là khu đất dựng đền). 

Đền Ủng nằm ở vị trí trung tâm của làng, rộng rãi, thoáng mát với những tán cây cổ thụ, kết hợp với chùa, phủ, lăng tẩm, ao Chạ, ao Tầm Sét, giếng Ngọc, mô Gò... tạo thành cụm di tích liên quan đến việc thờ phụng Tướng quân Phạm Ngũ Lão. Ở đây có sự xen giữa truyền thống và hiện đại, giữa các kiểu kiến trúc đa dạng nổi bật phóng đãng ở vị trí trung tâm của làng càng tô thêm nét đẹp cảnh quan và di tích lịch sử văn hóa làng Phù Ủng.

 

Không gian sân cảnh tại một công trình di tích ở Làng

Cách đền thờ Phạm Ngũ Lão khoảng 100m về phía nam là lăng mộ cụ Phạm Tiên Công (thân sinh Phạm Ngũ Lão). Lăng xây theo kiểu hình kiệu long đình có tắc môn, cột đồng trụ và hai tâm môn hai bên, xung quanh thềm lát đá xanh. Sau lăng là mộ xây tròn. Tiếp sau là hậu bành - nơi thờ cúng tổ tiên. Tương truyền, trước mặt lăng xưa kia có 7 mô đất nằm rải rác tạo thành chùm thất tinh (các cụ nói đây là nơi luyện tập võ nghệ của Phạm Ngũ Lão) hiện nay 7 mô đất này không còn nữa.

Đền Mẫu thờ mẹ Phạm Ngũ Lão, nằm bên phải trước cổng đền Ủng (bên kia đường Cán Cờ). Ngôi đền có kiến trúc thời Nguyễn, ba gian Tiền tế, hai gian Hậu cung, trong đền có tượng mẹ của tướng quân Phạm Ngũ Lão được tạc bằng gỗ. Ngoài ra, còn có bốn pho tượng người hầu bằng đá lấy từ bên ải Chi Lăng (Lạng Sơn).

Từ khu đền ngoài, theo đường làng đi khoảng 300m về hướng đông là đến khu chùa Cảm Ân và đền thờ công chúa Tĩnh Huệ - con gái Phạm Ngũ Lão.

Tam quan chùa Cảm Ân được xây theo kiểu kiến trúc chồng diêm hai tầng tám mái, lợp ngói ta với tám góc đao cong lên thanh thoát nhẹ nhàng. 

Nằm trong quần thể di tích đền Phù Ủng phải kể đến công trình nghệ thuật điêu khắc đá tiêu biểu thời Lê (thế kỷ XVII), đó chính là lăng Quốc công Vũ Hồng Lượng. Lăng xây dựng theo hình chữ nhật, chất liệu bằng đá xanh. Các tác phẩm trang trí ở đây gồm nhiều thể loại phong phú và đa dạng. Đặc biệt có 4 pho tượng đá miêu tả văn võ thành 2 cặp đặt 2 bên lăng, mỗi cặp được chạm nổi cùng chung một phiến đá có đường nét cân đối sinh động, chứa đựng cái thông minh, hóm hỉnh của dân gian. Những bức phù điêu chạm nổi tứ linh tứ quý, chim thú, hoa lá của các nghệ nhân đương thời.

Là một ngôi chùa nằm ở thôn Kim Lũ, ngay cạnh bên nhà Văn hóa thôn Kim Lũ, có thể coi đây là vị trí trung tâm của thôn. 

Đình Kim Lũ 

Một số di tích khác: Cầu đá, ao đền