Quán núi Vải nằm ở địa phận thôn Yên Lạc 2, khu vực có địa hình cao nhất xã Cần Kiệm và tọa lạc trong 1 ngõ hẹp, khó xác định vị trí khi đi trên đường lớn. Quán có tuổi thọ hơn một trăm năm, là nơi sinh hoạt cộng đồng và tín ngưỡng của người dân địa phương từ trước đến nay. Người dân ở quanh khu vực này không nắm được quán thờ cụ thể một nhân vật nào. 

Đường tiếp cận vào quán không có chỗ để xe, buộc phải đi bộ mới vào được. Hiện trạng hội quán là một gian nhà lâu năm, có diện tích chừng 12m2. Quán núi Vải được cho là rất linh thiêng, người dân cầu gì được nấy, khi nhóm khảo sát tìm đến thì người dân khu vực rất nhiệt tình đi cùng để chỉ đường, dặn dò cẩn thận về các phong tục riêng khi vào Quán. Hiện Quán đang được cải tạo phần cảnh quan mặt tiền từ nguồn vốn xã hội hóa từ nhân dân địa phương.

 

 

 

 

Quán núi Đỏ nằm trên đỉnh núi Đỏ thuộc địa phận thôn Yên Lạc 3, nơi có địa hình cao nhất xã Cần Kiệm. Quán có tuổi thọ hơn một trăm năm, là nơi sinh hoạt cộng đồng và tín ngưỡng của người dân địa phương từ trước đến nay. Người dân ở quanh khu vực này không nắm được quán thờ cụ thể một nhân vật nào. 

Hiện trạng quán chỉ là gian nhà nhỏ chừng 12-15m2, có thiết kế tương đồng với các hội quán khác trong khu vực. Nhu cầu sử dụng của nhà thờ chính của quán không cao mà người dân chủ yếu tụ tập tại sân rộng dưới chân núi. Hiện tại quán đang được xây dựng thêm 1 gian nhà rộng khoảng 30m2 đối diện với kì vọng sẽ là nơi người dân tổ chức các câu lạc bộ làm thơ, ca hát.

 

 

 

Quán có tuổi thọ hơn một trăm năm, nằm ở địa phận thôn Yên Lạc 3, là nơi sinh hoạt cộng đồng và tín ngưỡng của người dân địa phương từ trước đến nay. Người dân ở quanh khu vực này không nắm được quán thờ cụ thể một nhân vật nào. 

Quán Mối nằm sâu phía sau lưng khu dân cư, trong đường ngõ lắt léo, muốn vào quán phải có người địa phương dẫn vào. Hiện trạng quán Mối hiện nay có một gian thờ nhỏ đã xuống cấp, có mái ngói đầu đao. Hiện tại việc trông coi quán được giao cho một hộ gia đình sống ở gần đó quản lý. Người dân khu vực hiện đang rất kì vọng hội quán Mối sẽ được quan tâm đúng mực. 

 

 

 

Quán xóm Phú Lễ nằm trên đại bàn thôn Phú Lễ ở phía Tây Nam địa bàn xã Cần Kiệm sát với con sông Tích, là niềm tự hào và là nơi sinh hoạt cộng đồng tâm linh của thôn xóm. 

Khuôn viên của quán có diện tích gần 800m2 là nơi thờ ba vị tướng quan thời Hậu Lê. Theo người quản lý thì khu du tích có từ khoảng năm 1690 và hiện tại lưu giữ hai bia đá cổ được coi là văn bia Khổng Từ của thôn Phú Lễ tổng Cần Kiệm trước đây. Thậm chí xưa kia người làng đã phải ra Văn Miếu Quốc Tử Giám ở Hà Nội để cầu cúng. Hai bia đá này của làng một thời gian đã bị mất sau đó đã được tìm thấy và hiện đang thờ tại quán Phú Lê. Hiện nay toàn bộ các công trình ở khu di tích này đang được xây dựng lại theo nguyên mẫu bằng nguồn vốn xã hội hóa. 

 

 

 

Quán Ất Mùi nằm ở địa phận thôn Yên Lạc 2 ở phía Tây của xã Cần Kiệm. Quán có tuổi trọ lâu năm, là nơi sinh hoạt tín ngưỡng và cộng đồng của người dân địa phương. Những người xung quanh quán từ trước đến này không biết rõ thờ nhân vật cụ thể nào. 

Quán Ất Mùi có khuôn viên khá rộng. Phần cổng quán được cải tạo lại năm 1915. Quán có kiến trúc cũng tương đồng một số quán khác trong xã nhưng lối vào quán lại được nâng cốt nền khoảng 2 mét. Không gian bên trong cây cỏ mọc hoang dại nhiều, ít được người dân quan tâm.

Chùa Cực Lạc (thôn Phú Đa 2)

 

 

Chùa Cực Lạc nằm ở thôn Phú Đa 1 được coi là công trình tôn giáo quan trọng nhất của xã Cần Kiệm và luôn được những người hành hương coi là một phần không thể thiếu của cụm di tích tôn giáo chùa Tây Phương và Cực Lạc mặc dù hai chùa này nằm ở hai xã khác nhau theo địa giới hành chính hiện hành. 

Tại xã Cần Kiệm có ba chùa quan trọng thuộc địa phận và trách nhiệm chăm sóc của các thôn là chùa Kim Long của thôn Phú Đa, chùa Sùng Phúc của thôn Yên Lạc, chùa Nghiêm Quang của thôn Phú Lễ. Chùa Cực Lạc được coi là chùa chung của cả ba thôn và có vai trò quan trọng không chỉ trong xã Cần Kiệm mà còn là một thành phần không thể tách rời của tuyến tham quan chùa Tây Phương – Cực Lạc. 

Theo truyền thuyết, đây chính là nơi thờ Phật Địa Mẫu, ngày kỵ là mồng 1 tháng 4 âm lịch. Mẹ đất đã dạy dân nghề làm ruộng, trồng dâu, và chăm lo cứu khổ chúng sinh. Đời sau suy tôn là Địa mẫu Chân Tiên. Chùa Cực Lạc đã có từ hàng trăm năm trước, nhưng do bị chiến tranh tàn phá nên đến những năm 90 của thế kỷ trước, ngôi chùa này hầu như không còn vết tích gì. Chùa cũng không còn tấm bia nào ghi lại lịch sử khởi dựng từ thuở ban đầu. Nhờ sự vận động của Trụ trì Thích Đàm Tường, nhân dân địa phương cùng những vị khách hảo tâm ở mọi miền Tổ quốc đã công đức tiền của, công sức để xây lại ngôi chùa

Chùa được xây trên nền ngôi chùa cũ đã bị tàn phá qua thời gian và chiến tranh. Theo kiểu chữ “Công”, có kết cấu tường, cột hoàn toàn bằng đá xanh Ninh Bình. Các chi tiết kiến trúc khác cũng chế tác chủ yếu từ đá như bậc thềm đá, cột trụ đá, đèn đá, lan can đá tạc hình rồng cuốn thủy. Sau chùa có ngọn tháp cao 5 tầng và một nhà bia hình bát giác tượng trưng cho bát quái trấn giữ nơi địa linh.

Gian giữa nhà tiền đường có tòa cửu long bằng đá. Ở vị trí chính điện đặt tượng một vị thần đầu đội mũ bình thiên, ngồi trên long ngai (trang phục hoàng đế). Các vị thần trong tín ngưỡng người Việt thường là nhân thần, có công với dân với nước.

Tòa hậu điện thờ Phật, gian giữa có tượng phật A Di Đà khá lớn, hiện thân của cõi cực lạc và bộ tượng Tam Thế ngồi tòa sen, trên bệ cao tượng trưng cho quá khứ, hiện tại và tương lai. Toàn bộ tượng và đồ thờ đều bằng đá khối. Trong khuôn viên chùa còn có khu riêng thờ Thần Nông, khu vườn tháp… và vườn đá với nhiều chim thú được ghép từ đá tự nhiên rất sinh động. Các công trình điêu khắc đá này do các thợ đá lành nghề thực hiện.

Việc bố trí thờ cúng ở chùa Cực Lạc theo tín ngưỡng của người Việt là “Tiền thần hậu Phật”, nên ngay trước cổng chùa là tượng của 8 vị thần bằng đá xanh rất đồ sộ, cao trên 2m, cầm binh khí, lệnh bài. Điều đặc biệt là hoa văn cách điệu trên tượng thần đều được trang trí bằng đá dăm và sỏi đa sắc, trông rất lạ mắt.

 

 

 

Tên thường gọi là đình Phú Đa, thuộc thôn Phú Đa 2 phía Tây Nam xã Cần Kiệm, nhìn ra con sông Tích trước mặt. Thôn Phú Đa tên Nôm là làng Gia, một làng nổi tiếng nghệ thuật múa rối nước, xưa kia năm nào cũng biểu diễn rối nước ở hội chùa Thầy. Từ trung tâm thành phố Hà Nội theo đường 21A tới thị trấn Quốc Oai đi khoảng 3 km đến UBND xã Bình Phú, có đường liên thôn rẽ vào di tích khoảng 500m. 

Khuôn viên đình Phú Đa được thiết kế theo phong cách điển hình của đình chùa truyền thống bao gồm gian nhà chính diện, nhà tả và hữu hai bên. Chính giữa là sân rộng, phần cổng gồm 1 cổng chính và 2 cổng phụ hai bên có thiết kế tương đồng với các loại cổng thường thấy của các hội quán, đình, chùa trong khu vực. Đình kiến trúc kiểu diện ngang chữ nhất gồm 5 gian 2 dĩ, xung quanh bưng tường xây nâng 4 mái, góc mái cong nét đao, tầu hiên võng như mạn cột con thuyền. Kết câu 7 bộ vì làm theo kiểu thượng giường hạ bẩy, bốn cột làm gian giữa đường kính 50 cm, đỉnh trên có đấu vuông, tảng đá kê chân cột 80 x 80cm. mặt trên tròn đường kính 55cm. Thân cột đục lỗ ghép sàn. Hai vì gian dĩ cấu trúc kiểu chồng rường giá chiêng, có chạm khắc rồng nổi, hình người cưỡi ngựa, hai thiếu nữ hát mừng hội làng là những tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu ở thế kỷ XVIII. Đồ thờ ở đình khá phong phú mang dấu ấn nghệ thuật của thời Lê và thời Nguyễn là ngai thờ, kiệu song loan thời Lê, hương án, quán tấy, đại tự, câu đối thời Nguyễn… Đáng lưu ý là bộ tượng rối nước cổ, xưa thường xuyên đi múa thờ ở chùa Thầy. Trong đình còn có một bàn thờ Tổ nghề múa hát, tục gọi Đức Thánh Nhà Trò, trên có hoành phi đề 3 chữ Hán “Lễ lạc tông” chứng minh cho truyền thống múa rối nước của làng. Đình Phú Đa nơi thờ vị tướng thời Hai Bà Trưng tên là Đào Khang. Tương truyền Ông đã giúp Hai Bà Trưng đánh giặc Tô Định, góp phần giành độc lập cho dân tộc. Đào Khang đã đóng đồn binh lập trang trại ở thôn Phú Đa, dậy dân trồng cấy, khơi mương, đào ngòi trở thành phúc thần của làng Phú Đa. Hàng năm hội làng mở vào ngày 3 tháng 4 (Âm lịch) có tế lễ, diễn xướng tưởng nhớ công trạng của tướng Đào Khang, tổ chức trò múa gậy trên cạn, và múa rối nước ở ao trước cửa đình làm không khí ngày hội thực sự là buổi sinh hoạt văn hoá của toàn dân.

Đình Phú Lễ (thôn Phú Lễ)

 

Đình Phú Lễ nằm trong địa phận thôn Phú Lễ ở phía Tây Nam xã Cần Kiệm, khu vực có địa hình thấp nhất xã và dốc thoải về phía sông Tích. Tương truyền thành hoàng làng có 3 vị thần là 3 tướng quân: thôn Phú Đa thờ em út, đình Phú Lễ thờ người em giữa và đình Yên Lạc thờ người anh cả. 

Đình Phú Lễ có phong cách kiến trúc gần tương tự với đình Phú Đa do có tương đồng về lịch sử khởi dựng. Từ quy hoạch tổng thể đến các chi tiết cổng, hoa văn mái gian nhà chính đều có sự tương đồng với đình Phú Đa. Điều đặc biệt là cụm tổ hợp đình – chùa – cây đa – bến nước ở không gian cộng đồng thôn Phú Lễ gắn với cảnh quan thiên nhiên của con sống Tích. Trước mặt đình Phú Lễ là một khoảng sân rộng nhìn ra bến thuyền sông Tích và phía bên trái là chùa Nghiêm Quang cũng gắn chặt với bến thuyền sông Tích về mặt cuộc sống và tâm linh. 

Thôn Phú Lễ có truyền thống văn hóa phong phú với tục ăn trầu đã trở thành một trong những bản sắc văn hóa của địa phương nhiều đời nay và được nâng tầm thành một nghệ thuật sinh hoạt của người dân. Người làng có tục lệ cho đàn ông muốn lấy vợ thì phải có mấy ngàn quả cao để đi hỏi cưới. Vào ngày 3/8 và 8/8 Âm lịch hàng năm, con gái đã đi lấy chồng phải làm mâm cỗ báo hiếu bố mẹ có thủ lợn hoặc con gà.